به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، حجت‌الاسلام محمدجواد رودگر، دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در کرسی علمی ـ ترویجی «معنویت معطوف به عرصه‌های زندگی در گفتمان مقام معظم رهبری» گفت: هرقدر انسان در گزاره‌های مرتبط با معنویت از منظر رهبری بیشر توجه و مداقه می‌کند تشنگی انسان نسبت به دنبال کردن این مسایل بیشتر می‌شود و نیاز به کسب معرفت در این عرصه نیز بیشتر حس می‌شود.
وی افزود: وقتی بسامد این واژه در فرمایشات رهبری مورد مطالعه قرار می‌گیرد گستردگی زیادی دیده می‌شود و نتایج و پیامدهای آن نیز انسان را به واکاوی بیشتر دعوت می‌کند.
حجت‌الاسلام رودگر بیان کرد: مقصود بنده از گفتمان رهبری، گفتمان جامعه‌شناسی و فلسفه علم نیست بلکه منظور از این گفتمان، ساختار و نظام و منظومه فکری ایشان است و معنویت را با این نوع نگاه مورد بررسی قرار می‌دهیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه در این نشست تنها معنویت معطوف به عرصه زندگی مورد بحث است و با عرصه فکر و علم کاری نداریم تصریح کرد: البته عرصه زندگی خود شامل مسائل سیاسی، اجتماعی، خانواده و ... می‌شود.
این محقق با اشاره به معنا، اقسام و عرصه‌های معنویت در تعریف معنویت از نگاه رهبری گفت: معنویت در سخنان رهبری، یعنی ایمان به خدا و ارتباط پویا، پایا، تعالی‌بخش توحیدی و آگاهانه با خدا، خود و جهان از طریق شریعت نبوی و راهبری امام و ولی در عرصه‌های گوناگون زندگی که در زندگی متجلی و منتهی به حیات طیبه می‌شود.
وی افزود: پس روح حاکم بر این تعریف، اندیشه ایمان به خدا و انگیزه خالصانه الهی است که عمل صالح را ایجاد می‌کند که از آن به حسن فعلی و فاعلی تعبیر می‌شود و در آیات متعدد قرآن نیز نمونه و مید دارد از جمله در آیاتی که در وصف اهل‌بیت(ع) و امام علی(ع) از جمله در سوره توبه و انسان وجود دارد.
رودگر بیان کرد: رهبری معتقدند که اگر نگاه معنوی در زندگی محقق شود در این صورت اقتصاد معنوی و سیاست معنوی و ... شکل خواهد گرفت و براین اساس فعالیت اقتصادی و سیاسی در این راستا نیز عین معنویت است.
معنویت، رکن تمدن اسلامی از نگاه رهبری است
وی عنوان کرد: ایشان تقوا را به دو عرصه فردی و اجتماعی تقسیم کرده و تقوا را عنصر اول معنویت می‌دانند لذا معنویت نیز فردی و اجتماعی است؛ ایشان می‌فرماید اصل رابطه با خدا و توحیدبنیادی در دل معنای معنویت نهفته است ولی این طور نیست که هر رابطه‌ای با خدا معنوی باشد بلکه رابطه‌ای که نقشه راه آن را پیامبر و خدا ترسیم کرده‌اند رابطه معنوی است.
این محقق حوزه علمیه عنوان کرد: ایشان معنویت را ذومراتب و تشکیکی می‌دانند؛ در کلیت مسئله، یک معنویت فقهی و رساله‌ای داریم که اگر فراتر برویم معنویت اخلاقی شکل می‌گیرد که در آراستگی به فضایل و پیراستگی از رذایل نمود دارد که خود این دو مورد پایه اصلی سیر و سلوک عرفانی است.
وی افزود: رهبری معتقدند که عرفان عملی باید در حوزه و جامعه، عملی شود لذا در تجلیل از شخصیت‌های عرفانی مانند مرحوم خوشوقت، بهاءالدینی و ... همیشه تاکید موکد و مکرر دارند.
حجت‌الاسلام رودگر ادامه داد: واژه حیات طیبه در فرمایشات ایشان از فراوانی زیادی برخوردار است و در مناسبت‌های مختلف به کار برده‌اند و معتقدند که حرکت به سمت این حیات باید متوازن و متعادل باشد که نکته قابل تاملی است یعنی معنویت معطوف به رسیدن به حیات طیبه مدنظر ایشان است.
این محقق حوزه علمیه تصریح کرد: توحید، یاد خدا، تسلیم و مطیع رسول خدا بودن به عنوان اولی الامر نیز در معنویت تعریفی ایشان بسیار پررنگ است و حتی معتقدند که عرفان بدون معنویت و یاد خدا نیز فایده ندارد.
حجت‌الاسلام رودگر افزود: از دید ایشان، فرد معنوی کسی است که قابلیت‌های روحانی و معنوی وجود خود را شناخته و به دنبال شکوفایی آن است که بالاترین مرتبه شناخت در دست انبیاء و اولیاء است و بقیه نیز می‌توانند در پرتو این مکتب به مراتبی دست یابند.
وی افزود: مسئولیت‌پذیری و روحیه خدمت به جامعه هم در معنویت مد نظر رهبری بسیار مهم است که تعابیری مانند دشمن‌شناسی و ... از تعابیر زیبا و جدیدی است که ایشان بیان فرموده‌اند زیرا معنویت منهای اجتماعیات در دوره‌هایی در جامعه رشد و نضج داشته است.
حجت‌الاسلام رودگر اظهار کرد: رهبری معنویت را از ارکان اساسی تمدن نوین اسلامی مطرح فرموده‌اند یعنی معنویت سپهر وجودی و همه ساحات زندگی انسان را در اندیشه رهبری در نظر می‌گیرد و مساوی حیات طیبه است.
وی افزود: رهبری معتقدند قدرت با دو ساز و کار تولید می‌شود که در تولید قدرت نرم جنبه‌های عرفانی و اخلاقی قیام امام حسین(ع) را مثال می‌زنند تا بتوانیم امروز الگوگیری کنیم زیرا امروز بحث جنگ نرم مطرح است که تنها راه مقابله با آن نیز قدرت نرم است.
این محقق و استاد حوزه تاکید کرد: گفتمان رهبری تکامل یافته گفتمان علامه طباطبایی(ره) و امام خمینی(ره) است و روح گفتمان از اندیشه آنان گرفته شده و متناسب با نیازهای زمان از سوی ایشان بیان می‌شود.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام حمیدرضا مظاهری‌سیف، گفت: اهمیت موضوع و روانی بیان، خوب بود ولی در تعریف معنویت ابهام وجود دارد لذا به همین جهت مفهوم وسیعی شده که امکان جمع‌بندی مختصر از معنویت را از انسان سلب می‌کند.
وی با بیان اینکه ارایه‌دهنده معتقد است معنویت حتما باید در پرتو دین ایجاد شود و حتی ایشان معادل دین از نگاه رهبری دانسته است، تصریح کرد: قطعا معنویت نمی‌تواند مساوی دین باشد و اگر این باشد در این صورت چرا از تعبیر معنویت استفاده کنیم و از همان ابتدا از واژه دین به جای آن بهره ببریم.
حجت‌الاسلام مظاهری‌سیف تصریح کرد: معنویت معطوف به تعابیری مانند عالم غیب و غیب عالم و بعد باطنی وجود انسان است که چه بسا مراتب پایین آن را بتوان بدون دین هم یافت ولی مرتبه عالی آن بدون دین ممکن نیست بر این اساس رهبری می‌فرمایند کسی که از منافع مادی خود برای نجات جان دیگری می‌گذرد و یا در راه وطن جانش را فدا می‌کند بهره‌ای از معنویت دارد ولو اینکه دین و یا نیت الهی هم نداشته باشد زیرا گذر از منافع مادی و خودخواهی در کار او وجود دارد اگرچه این نوع معنویت، معنویت طفیلی و معمولی است.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: اینکه بگوییم شریعت، معنویت است درست نیست ولی می‌تواند برخوردار از بعد معنوی باشد و یا نباشد؛ بنابراین حد و حدود و قلمرو معنویت باید روشن شود که متاسفانه این خلا در حوزه علمیه وجود دارد زیرا این مرز را روشن نکرده‌ایم به همین دلیل فکر می‌کنیم چون شریعت را بیان می‌کنیم معنویت را هم تبیین کرده‌ایم.
وی افزود: این در حالی است که باید مرزهای معنویت به درستی و به روش علمی در حوزه تبیین و تعریف شود لذا نباید معنویت با فقه و اخلاق و همه چیز آمیخته شود.
این محقق و استاد حوزه با بیان اینکه تعابیر زیادی در مطلب ارایه‌دهنده مانند قدرت نرم وجودی و ... روشن تبیین نشده است گفت: معنویت مقوله‌ای فطری است و بنیادی‌ترین مضمون معنوی قرآن نیز همین فطرت است که همه انسان‌ها از آن برخوردارند و وقتی درگیر زندگی مادی می‌شوند یک رنجی در درون آنان وجود دارد که ناشی از همین مسئله است لذا مراتب پایینی از معنویت بدون دین نیز قابل دستیابی است.
حجت‌الاسلام مظاهری‌سیف تصریح کرد: دینداری وقتی از روح معنوی برخوردار می‌شود عامل پویایی و حرکت‌آفرینی برای انسان است لذا محقق در بیان این مطلب، نتیجه‌گیری صرفا شعاری دارد همچنین انواع معنویت در اندیشه رهبری و خارج ز اندیشه ایشان متنوع است که تنها دو مقوله آن ذکر شده است.
وی معنویت متحجرانه و معنویت دین‌گریز را دو نوع از معنویت برشمرد و تاکید کرد: مقام معظم رهبری نیز روی این مقوله تاکید دارند که نوعی معنویت دنیاگریز است که خود را تنها معطوف به آخرت می‌داند.
بحث معنویت بحث روز جامعه است
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین بهرام دلیر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: بحث معنویت بحث روز جامعه است، زیرا بشر خسته از تکنولوژی و صنعت قطعا دنبال معنویت و عرفان است.
وی افزود: ارایه‌دهنده باید به این پرسش پاسخ دهند معنویت در چه دانشی مطرح است؟ باید روشن شود معنویت برخاسته از کتاب و سنت، عرفان، ادعیه و یا ... است و این مقوله در چه دانشی قرار می‌گیرد.
این محقق حوزه عنوان کرد: ضرورت معنویت در حوزه فردی، اجتماعی و فرهنگی باید با تبیین جزیی‌تر مورد توجه قرار بگیرد.
استاد حوزه افزود: رهبری وقتی وارد بحث معنویت می‌شوند از چه روشی استفاده می‌کنند که این مقوله در مقاله مورد توجه قرار نگرفته است.
حجت‌الاسلام والمسلمین دلیر اضافه کرد: معنویت یهودیت و مسیحیت و یا معنویت‌های بشری قطعا متفاوت از معنویت اسلامی است و باید در بحث معنویت، تفکیک صحیحی بین این مقولات صورت گیرد.
وی گفت: معنویت در عرصه سیاست با توجه به فرصت انتخابات از مقولاتی است که باید بیشتر در تحقیقات مورد توجه قرار بگیرد به خصوص معنویت در انتخابات و یا در عرصه اقتصاد مقولاتی مانند نقش معنویت در کاهش اسراف و رشد اقتصادی و ... همچنین در بحث جهاد و شهادت، ریزموضوعات زیادی وجود دارد که می‌تواند مورد بحث‌های علمی قرار بگیرد.
